De verborgen bruisende wereld van heggen en hagen
Heggen werden van oudsher geplant als barrières tussen velden, maar in een door mensen gedomineerde wereld zijn het cruciale toevluchtsoorden, gangen en verbindingsstukken voor dieren in het wild.
Het artikel "The hidden bustling world of hedgerows" verscheen oorspronkelijk in Knowable Magazine, en is opnieuw gepubliceerd door Future Planet. Kijk voor het volledige artikel op: https://www.bbc.com/future/article/20211125-britains-ancient-fortresses-for-nature.
In Groot-Brittannië hebben ze "hedgerows". 700.000 km aan heggen, sommigen tot wel 800 jaar oud. Muren van houtachtige planten die het landschap kruisten tot een harmonieus geheel van weiden en akkers. Nederland heeft de "Maasheggen" (zie ook https://www.maasheggenunesco.com). Het is het meest omvangrijke heggenlandschap van Nederland; niet voor niets heeft de Maasheggen daarom sinds de zomer van 2018 de UNESCO mens en biosfeerstatus.
In de afgelopen jaren zijn ecologen – vooral in Groot-Brittannië, Ierland en continentaal Europa, maar ook op plaatsen die recenter heggen hebben aangenomen, zoals Californië – deze door de mens gemaakte structuren gaan beschouwen als op zichzelf staande belangrijke ecosystemen. Ze vormen een vitaal reservoir van biodiversiteit in door mensen gedomineerde landschappen waar veel soorten anders zouden moeten worstelen om te overleven. Door bestuivende insecten te verzorgen, kunnen ze de opbrengst van gewassen verhogen. En ze doen het allemaal terwijl ze koolstof uit de atmosfeer halen.
Deze groeiende ecologische waardering stimuleert de inspanningen in veel regio's om heggen of heggen uit te breiden en zo zowel de biodiversiteits- als de klimaatcrises te helpen bestrijden. Meer heggen, zo hopen ecologen en beleidsmakers, zouden een voor beide partijen voordelige manier kunnen zijn voor landbouw om naast de natuur te bestaan.
Het best bestudeerde voordeel van hagen is de opmerkelijke biodiversiteit die ze herbergen. Een studie uit 2019 in België wees uit dat heggen meer soorten kruiden bevatten – niet-houtachtige bloeiende planten – in een bepaald gebied dan bossen. Die diversiteit is mede te danken aan de typische opbouw van Europese houtwallen, waar een schaduwrijke kern van bomen wordt geflankeerd door zonniger lagen struiken en grondplanten. Die niches trekken zowel graslandbewonende kruiden aan als, belangrijker nog, veel bossoorten. Meer plantensoorten betekent vaak meer dieren, zeker als de planten op verschillende tijdstippen bloeien en vrucht dragen. Vogels en muizen gebruiken de haag om te schuilen en te nestelen. De lente- en zomerbloesems trekken motten, vliegen en kevers aan, terwijl bessen in de herfst en winter helpen bij het voeden van vogels en kleine zoogdieren.
Het ecosysteem van de heggen ondersteunt ook een bredere ecologische gemeenschap. Vleermuizen en motten gebruiken heggen als navigatiegidsen, terwijl dassen, egels en sommige ongewervelde dieren zoals mieren en spinnen ze gebruiken als zijwegen om door het landschap te pendelen. Hagen zijn vooral belangrijk wanneer ze worden gebruikt om andere, vaak steeds meer gefragmenteerde, ecosystemen met elkaar te verbinden. In 2018 stelde een onderzoek door onderzoekers in Europa voor dat het planten van nieuwe heggen de meest effectieve manier zou kunnen zijn om dergelijke geïsoleerde ecosystemen met elkaar te verbinden, waardoor soorten zoals de hazelmuis in landbouwgrond kunnen blijven bestaan.
Stel je eens de Grubbenvorster Maasterrassen voor waarin heggen verschillende leefgebieden met elkaar verbinden en een netwerk creëren waardoor meer dieren in het wild naast mensen kunnen bestaan.
Burgerinitiatief Genieten aan de Maas
December 2021
